Wersja do druku Napisz komentarz

Bywają wiersze, które powstają wskutek nieporozumienia. Do takich należy zapewne wiersz Juliana Tuwima pt. "Wiec". Co prawda, jak to było naprawdę, już nie wiemy. I nie ma nikogo wśród żywych, kto mógłby nam o tym opowiedzieć. Można jedynie wysunąć hipotezę.

Wychodziło kiedyś w Warszawie w międzywojennym dwudziestoleciu pismo "Kultura", tygodnik redagowany bodaj przez poetę Skamandra, Kazimierza Wierzyńskiego. W tymże tygodniku, w numerze 5 z dnia 31 stycznia 1932 roku Tuwim wydrukował swój "Wiec".

Dziwny to był człowiek ten Tuwim. Sławił tłum, prymitywne energie tłumu, zgodnie ze swoimi lewicowymi przekonaniami, a równocześnie piekielnie bał się wszystkiego, co wyglądało na ruch mas i zapowiadało jakieś przewroty. Miał w tym swoje racje i przeczucia, bo właśnie we wczesnych latach 30. wzbierały w Europie ruchy faszystowskie, z hitleryzmem w sąsiednich Niemczech na czele. W Polsce Tuwim bał się prawicy, endeckiej prawicy, i katolicyzmu, dla niego tożsamego z prawicą, i znalazł w prasie warszawskiej wieści o jakimś katolicko-rewolucyjnym ruchu w Wilnie, na którego czele stał Henryk Dembiński. Stąd w wierszu ów "henio" i "ślubowali mętnemu heniowi". Przypis w wydaniu wierszy Tuwima w Bibliotece Narodowej podaje, że "henio" to właśnie Henryk Dembiński. Wywodzący się z naszych Żagarów, ruch na Uniwersytecie osiągnął swój stan wrzenia właśnie w 1931 roku, ale marksizujący Henryk Dembiński próbował godzić hasła rewolucyjne ze swoją przynależnością do katolickiego "Odrodzenia", z którym wreszcie zerwał w następnym roku, w 1932. Dembiński rzeczywiście miotał się ideologicznie i w jego retorycznym tokowaniu było niemało mętniactwa, ale ten cały nasz ruch był właśnie wymierzony przeciwko endecji na Uniwersytecie i był niewątpliwie lewicowy. Czyli tutaj Tuwim się mylił. Zmylił go też jego strach przed chamem i przed chamską tłuszczą. Cokolwiek się powie o Dembińskim, był to umysł intelektualisty, ze wszelkimi przywarami, a jego przemówienia nie miały w sobie nic z chamstwa. Jest prawdopodobne, że przyjaciele Tuwima w Warszawie opowiadali mu, że ten ruch w Wilnie to jacyś faszyści. Siadł więc, uniesiony gniewem i napisał "Wiec", w którym nieszczęsny Dembiński występuje jako nadchodzący cham. Trzeba jednak zauważyć, że możliwa jest inna hipoteza, nie licząca się z przypisem w wydaniu Biblioteki Narodowej. Według tej hipotezy "henio" to po prostu imię przypadkowe, a wiersz odnosi się do jakichś prawicowych demonstracji. Prawdopodobniejsza jednak jest hipoteza pierwsza.

A oto "Wiec":


Ziało brednią, gorącem, czerwienią,
Febrą trzęsło i kołem szło.
Nie wiadomo kto, jakiś henio,
Zaczął pleść nie wiadomo co.
Przerzucało się gorączkowo
Wypiekami z twarzy na twarz.
Straszny henio z zadartą głową
Wykrzykiwał, że jósz, że czasz!

Przysięgali mętnemu heniowi,
Kluski zdań wycharkując z grdyk,
I wpatrzeni zachwytem krowim
Na komendę rzucali ryk.

I zaczęli się tłoczyć i spiętrzać,
W piramidę gramoląc się wzwyż,
I tak rosła brednia coraz większa,
A na szczycie stał - nieomal krzyż.

- Tak chamjo rozdziawione i ciemne,
Chamjo z akcentem na o,
Rozwrzeszczało te czasy nikczemne
W heniowate nie wiadomo co.

Grzmij, tryumfuj, najplugawsze zło,
My będziemy twoim żerem i pastwą!
A ty - krwią uświetnione żelastwo
Po muzeach rozwieszaj, chamjo!